گویش بهبهانی، یکی از گویش های اصیلی است که از دیرباز ادبیات عامه غنی و باارزشی داشته و این ادبیات زبانی که آیینه ی تمام نمای فرهنگ سنتی و آداب و رسوم و ... است،از مولفه های گوناگونی تشکیل شده است. یکی از این مولفه ها"چیستان"ها هستند.

"چیستان"، در اصل مخفف جمله ی سوالی"چیست آن" می باشد که در گویش بهبهانی به صورت"یِ چِنِن" گفته می شود. و دلیل این نام گذاری هم آن بوده که چیستان ها اغلب با جمله ی "چیست آن" شروع می شوند. اما در اصطلاح ادبی، چیستان به معنی "سخنی پوشیده است که به گونه ای رمزآلود" بیان می شود. دکتر سیروس شمیسا در کتاب نگاهی تازه به بدیع، ص177چیستان را این گونه توضیح می دهد: "لغز یا چیستان آن است که نام چیزی را پوشیده دارند اما با ذکر اوصاف آن، از شنونده بخواهند که نام آن چیست...". چیستان ها ویژگی هایی دارند .از جمله: الف)"سازنده ی مشخص" ندارند، زیرا از ادبیات شفاهی مردم سرچشمه گرفته اند، ب)دیگر این که در قالب"جملات کوتاه" بیان می شوند که البته گاهی چیستان ها به نظم هستند و گاهی به نثر، اگر چه مخاطب آن بیش تر کودکان هستند که برای سنجش هوش آن ها یا سرگرم کردنشان کاربرد دارد. اما در گذشته در مجالس شب نشینی و دورهم نشینی های خانوادگی بین بزرگان هم بیان چیستان رایج بود. و اما مهم ترین ویژگی چیستان ها، "خلاقیت نهفته" در آن است، همان گونه که یافتن پاسخ نیاز به اندیشه دارد طراحی آن ها خلاقیت زیادی را می طلبد. از دیگر مباحث قابل طرح در چیستان ها، "موضوع و اهداف چیستان ها"ست که می شود آن ها را در چند دسته قرار داد: 1)گاهی جنبه آموزشی و تربیتی دارند. یعنی با چیستان، جهان اطراف کودک به او شناسانده می شود و با ذکر موضوعات مربوط به ماه، ستاره، شب، روز و... از جهان هستی رازگشایی می کنند. :rose:یِ چنن دَسمالِ خُراسُونی، پُرِی گلِ بُوسُونی. جواب:(آسمان پرستاره) Ye cenen dasmale xorasuni porey gole busuni? :rose:یِ چِنِن کِه خُشکی وُ نِمیسُّو؟ جواب:(خاک) Ye cenen ke xoski o nemissu? :rose:یِ چِنِن دِ اسبن هر چی مِدووِن اَ یَ ی نِمِرِسِن. جواب: (شب و روز) Ye cenen de asben har ci modoven a yay nemeresen? 2)گاهی چیستان ها مربوط به"جانداران و تمامی اعضای آن ها" می باشند: :tulip:دِ بُرارِن زیرِ یَ کُه یِکِدوُشَم نِدیتِّه. جواب:چشم Ye cenen de boraren zire ya koh yekedusam nedite? :tulip:ی چنن تِکُلِ گچی نِ دِرِی هِه نِ دربِچی. جواب:(تخم مرغ) Ye cenen tekole geci ne derey heh ne der beci? :seedling:یِ چِنن دَس نِمِدی، پا نمدی، اَرخلق برِی، خُوشُومِدی. جواب: (خرس) Ye cenen das nemedi pa nemedi arxelaq berey xosumedi? 3) گاهی"بی جان ها" در چیستان ها مورد سوال واقع می شوند: :hibiscus:یِ چنن چل قُطی، چل نیم قطی، چل عوریسَی تِ یَ قطی. جواب: (چوب کبریت در جعبه) Ye cenen cel qoti cel nim qoti cel orisay te ya qoti? :hibiscus:بلن بلندِ حوضی، نِ می خُو وُ نِ سُوزی جواب: (لنج/کشتی) Bolan bolande hozi ne mixovo ne sozi 4)گیاهان و روییدنی های چیستانی: :cherry_blossom: یِ چِنِن شیش بُرار تِ یَ قبا جواب: (باقلای سبز) Ye cenen sis borar te ya qeba? 5) گاهی برخی چیستان ها در حوزه ی امور و یا اعتقادات مذهبی مطرح می شوند: :blossom:ی چنن هَش پای تِ افتُو نُه پای تِ سایَه جواب: (نماز) Ye cenen has pay te afto no pay te sayah ? چیستان ها تنها جنبه سرگرمی ندارند بلکه در تقویت هوش و تحریک ذهن هم بسیار موثرند. امروزه از چیستان ها، برای مسابقه ی هوش، تقویت حافظه، بالا بردن تمرکز و دقت حواس و افزایش اطلاعات عمومی نیز استفاده می شود. فرخنده نشاتی