موضوع: "دِدَه/آدده"

اگر به پیرامون خود نظری افکنیم چیزهای زیادی را می بینیم، می شناسیم و درک می کنیم که شناخت آن ها برای همه ی ما از زمانی امکان پذیر شده که نامی برای آن ها انتخاب شده است. نام، واژه ای آریایی(هند و اروپایی) است. این واژه در اوستا(ناما)و در پهلوی و پارسی به صورت"نام" درآمده است. در زبان فرانسوی"nom", در زبان انگلیسی هم"name" شده است. در زبان عربی به جای کلمه ی"نام"از واژه ی"اسم"از ریشه ی""سُمُو" بر وزن"غُلُو" و به معنی"ارتفاع و بلندی" استفاده می شود. این واژه بارها در آیات متعددی ذکر شده است: "وَ عَلَّم آدَمَ الاسماءِ کُلُّها/و خدا همه اسما را به آدم یاد داد. (بقره/31) "وَ مَن اَظلمُ ممّن مَنَعَ مساجدَاللهِ اَن یُذکر فیها اسمُهُ..." (بقره/114) بررسی و تحقیق در مورد نام ها مهم است زیرا نام افراد و... بخشی از میراث فرهنگی یک ملت را تشکیل می دهد. همان گونه که بررسی واژگان و سیر تاریخی و تحوّل آن برای زبان اهمیت دارد و به غنای آن کمک می کند. تجزیه و تحلیل نام ها و کشف ریشه های تاریخی آن ها می تواند در چارچوب مباحث زبان شناسی قرار گیرد و مسلماً تحقیق و پژوهش در این حوزه،خدمتی عظیم به فرهنگ و میراث فرهنگی و به دنبال آن گویش های و باورهای قومی می کند. یکی از کتاب هایی که در زمینه ی نام ها در فرهنگ بهبهانی برای نخستین بار به تحقیق پرداخته کتاب"فرهنگ نام ها در گویش بهبهانی از نگارنده"است. این کتاب با تقسیم بندی نام ها بر اساس اسماء و صفات الهی، اسامی مذهبی، اسامی فارسی، نام های شاهنامه ای، اسامی ترکی، نام های برگرفته از گل ها، پارچه و ... به بررسی نام هایی می پردازد که در سال های دور و دورتر در بهبهان رواج داشته است. از میان این واژه ها به توضیحی در مورد واژه"دده"پرداخته می شود: دده در اصل واژه ای"ترکی" و به معنی"کنیزی است که کودکان را بزرگ می کند." مترادف: دایه و لله. این واژه در گویش بهبهانی به"خواهر بزرگتر" گفته می شود و گاهی برای احترام بیش تر به صورت"آدده یا بی بی دده" می گویند. در ترکی به"کنیز و برده ی سیاه" هم دده می گویند. در اصطلاح محلی شوشتر این واژه به"خواهر و جاریه" گویند. در ادبیات فارسی، دده به معنی"جانور درنده و وحشی"هم کاربرد دارد. ترکیب"مرغ و دده" به معنی"پرنده و درنده" و مجسمه ی دده به معنی"تندیس حیوانات درنده". آبادی هایی هم وجود دارند که با این کلمه شروع می شوند مانند "ددهک در بروجرد"، "دده در تبریز"، "ددهک در محلات " و... . حاجیه فرخنده نشاتی